Analyse structuur en organisatie-ontwerp

In de sociotechniek wordt onder de organisatiestructuur de gekozen arbeidsdeling verstaan. Bij veel veranderingen vormt de structuur het centrale aangrijpingspunt voor een gewenste organisatieontwikkeling, omdat deze grote invloed heeft op het kunnen realiseren van de visie, strategie en vereiste prestaties. Daarnaast kun je met de organisatiestructuur de voorwaarden scheppen voor een hoge kwaliteit van de arbeid met weinig stressrisico’s, veel leermogelijkheden en een hoge betrokkenheid en zingeving: werk van betekenis! De organisatiestructuur moet je hiervoor dan wel dus doelgericht herontwerpen.

In de praktijk worden structuurkeuzes echter vaak onbewust of onvoldoende doordacht gemaakt en zijn de consequenties meestal niet meteen te overzien. Vandaar dat hulpmiddelen voor het goed analyseren en ontwerpen van de best passende structuur erg nuttig zijn voor organisaties.
De analyse hoeft niet altijd meteen te leiden tot een fundamentele of volledige aanpassing van de organisatiestructuur naar de gewenste situatie. Vaak kan het verkregen inzicht ook al helpen bij het zetten van kleinere ontwikkelstappen en een plan van aanpak om (stelselmatig) verbeteringen in de organisatiestructuur te realiseren.         Indien er door noodzaak en ambitie wél gekozen wordt voor een meer radicale omslag (bijvoorbeeld van traditioneel naar procesgewijs) is er sprake van een herontwerp en is een grondige diagnose met name essentieel, niet alleen om tot een effectief herontwerp te komen, maar ook voor de legitimering ervan.

Diagnose van de organisatiestructuur splitst zich op in twee hoofd-componenten:

1. de structuur van het uitvoerende of primaire processen: de transformatieprocessen om de producten en dienstverlening te realiseren;
2. de besturingsstructuur: sturende, regelende en ondersteunende processen van management, staf en ondersteunende diensten.

Volgende analyses kunnen volgens nut en noodzaak ingezet worden:

Ad1. Voor de uitvoerende structuur:

• Analyse structuur t.o.v. (externe) omgevingseisen en visie- en strategierealisatie;
• Relatie-analyse tussen processen en organisatiebouwstenen;
• Analyse van de basiscondities van teamsamenstelling: slim takenpakket en effectieve teamomvang;
• Onderzoek mogelijke alternatieven herontwerp en evaluatie van alternatieven

Ad2. Voor de besturingsstructuur:

• Inventarisatie (en eventuele verdere concretisering) van de belangrijkste regeltaken;
• Diagnose besturingsniveaus en bijhorende besturingstaken en bevoegdheden;
• Analyse coördinatiemechanismes, overleg en besluitvormingsstructuur;
• Diagnose gewenste allocatie regeltaken;
• Ontwerpen van effectieve managementteams;
• Diagnose samenwerking lijn-staf/ondersteunende diensten.