Leiderschap
Sterk leiderschap is van belang, zowel voor het dagelijkse management, maar zeker ook tijdens periodes van organisatieverandering- of ontwikkeling. Bij het begrip ‘zelfsturing’ wordt vaak onterecht aangenomen dat leidinggeven niet meer nodig is en wordt er (te snel) geknipt in aantal of bevoegdheid/hiërarchie van leidinggevenden. Volgens het sociotechnisch concept geldt het omgekeerde: nét bij de invoering en verdere ontwikkeling van teams, is de rol van de leidinggevende cruciaal. Er treedt wel een wijziging op van de invulling van de rol van de leidinggevende al naar gelang een team groeit in zelfsturing. Deze veranderende rol is echter volgend ten aanzien van de fase waarin het team in kwestie zich bevindt.
Het is daarom van belang zeer concreet te expliciteren wat je precies (anders) verwacht van de rolinvulling van de leidinggevende, zodat het bespreekbaar wordt en je erop kan sturen, toetsen en ontwikkelen. Daartoe kan gebruik gemaakt worden van een rolmodel, waarin drie rollen van de leidinggevende centraal staan: leider-manager-coach.
Aan dit rolmodel kan een vierde rol worden toegevoegd, in het bijzonder van toepassing bij de vorming en ontwikkeling van managementteams*: de rol van teamspeler. Bij het opnemen van een gezamenlijke verantwoordelijkheid en een meer intense samenwerking tussen leidinggevenden horen andere taken, verwachtingen en benodigde competenties.
Toolbox ‘spelen met leiderschap’
Het duidelijk maken wat de rol(len) van de leidinggevende inhoudt, maakt het mogelijk consequent invulling te geven aan persoonlijke en gezamenlijke ontwikkeling. De toolbox ‘spelen met leiderschap’ kan ingezet worden voor groepen van leidinggevenden (het moeten geen managementteams zijn) om aan de slag te gaan met hun competenties, inzichten, beelden (van zichzelf en elkaar), talenten, ontwikkelpunten, etc. Via erg diverse werkvormen (analyse, diagnose, feedback, reflectie, onderzoek, dialoog,…) krijgen leidinggevenden een scherper beeld van zichzelf en elkaar in hun rol in de organisatie. De toolbox kan ingezet worden als “teamdag”, kick-off van organisatie/of managementteamontwikkeling of er kunnen specifieke onderdelen uitgehaald worden om toe te passen tijdens één of meerdere kortere sessies.
‘Leiderschaps-kwartet’
Het leiderschaps-kwartet is één specifiek onderdeel van de toolbox en lichten we eruit als een (concreet en waardevol) voorbeeld. Het spel is opgebouwd rondom de vier rollen leider-manager-coach-teamspeler waarbij de gewenste competenties van iedere rol zijn weergegeven in de vorm van speelkaarten. Door het spelen van het kwartetspel krijgt iedere deelnemer meer inzicht in de eigen competenties, sterktes en ontwikkelpunten, die van collega’s en die van het team / de groep / het managementteam.